Verboden vragen bij sollicitatie

27 mei 2011  door Maarten van Gelderen

Uit een recent onderzoek van het Aids Fonds blijkt dat acht op de tien leidinggevenden vindt dat een werknemer met hiv dit moet melden in een sollicitatiegesprek. Maar een werkgever mag in feite helemaal geen vragen stellen over de medische gesteldheid van een kandidaat-werknemer.

Vragen moeten relevant zijn voor de vervulling van de functie

Het spreekt voor zich dat een werkgever tijdens een sollicitatieprocedure een zo compleet mogelijk beeld probeert te krijgen van de persoon die hij op het punt staat aan te nemen. Kritische vragen zijn daarbij uiteraard toegestaan, maar over privacygevoelige onderwerpen zoals een eventueel strafrechtelijk verleden van de sollicitant of zijn of haar medische toestand moeten in het algemeen vermeden worden.

Zo is het algemeen bekend dat een werkgever aan een vrouwelijk sollicitant niet mag vragen of zij zwanger is of plannen heeft om zwanger te worden. Maar hetzelfde geldt voor vragen naar ziekteverzuim of medische aandoeningen. De bekende zaak van de kapper met hiv die op staande voet ontslagen werd laat duidelijk zien hoe rechter tegen dit soort gevallen aankijken.

Als een werkgever over deze privacygevoelige onderwerpen toch vragen stelt, mag een sollicitant zwijgen of, zo wordt algemeen aangenomen, liegen. Een zwijgende sollicitant zal voor de werkgever namelijk ook voldoende aanleiding zijn om niet tot aanstelling over te gaan.

Heb ik over deze onderwerpen dan helemaal niets in te brengen? zal een kritische werkgever zich afvragen. Toch wel. Er zijn namelijk grenzen aan het recht op privacy van de sollicitant als het gaan om zaken als medische achtergrond of strafrechtelijk verleden.

Spreekplicht als medische situatie leidt tot ongeschiktheid voor functie

Zo zal een werknemer wel openheid van zaken moeten geven als hij of zij een medische aandoening of achtergrond heeft waardoor hij of zij in feite absoluut ongeschikt is voor de functie. Een werknemer die ernstige rugklachten verzwijgt tijdens een sollicitatie naar de functie van stratenmaker moet er rekening mee houden dat hij na uitval vanwege rugklachten (op staande voet) ontslagen zou kunnen worden.

En voor bepaalde functies kan een werkgever zelfs besluiten tot een zogenaamde aanstellingskeuring. Het moet dan wel gaan om een specifiek beroep waarvoor een bepaalde medische gesteldheid nu eenmaal een vereiste is zoals piloot of politieagent.

Strafrechtelijk verleden kan soms toch een rol bij sollicitatie spelen

Ook het strafrechtelijk verleden is niet altijd verboden terrein in het kader van een sollicitatiegesprek. Zo mag een werkgever in de financiële sector wel verlangen dat een sollicitant niet veroordeeld is geweest voor frauduleus handelen of een andersoortig financieel misdrijf.

Daarnaast staat het elke werkgever vrij om in het kader van een sollicitatieprocedure te verlangen dat een werknemer een zogenaamdeverklaring omtrent gedrag (‘verklaring van goed gedrag’) kan overleggen. In dat geval onderzoekt de overheid of de sollicitant een strafrechtelijk verleden heeft dat hem of haar, gelet op de functie waarop gesolliciteerd wordt, ongeschikt maakt voor de functie.