Hoge Raad verwijst XYZ-formule naar prullenbak

12 februari 2010  door Maarten van Gelderen

Vandaag heeft de Hoge Raad bepaald dat de zogenaamde XYZ-formule niet langer mag worden toegepast in procedures wegens kennelijk onredelijk ontslag. Hoe ontslagvergoedingen in deze procedure dan wel moeten worden vastgesteld blijft onduidelijk.

De uitspraak van de Hoge Raad lijkt het voorlopige slotstuk over een langer lopende discussie. Centraal in deze discussie staat de vraag of een werknemer die na een ontslagprocedure via het UWV Werkbedrijf ontslagen is, nog aanspraak kan maken op een ontslagvergoeding en zo ja, hoe deze ontslagvergoeding dan moet worden vastgesteld.

Ontslagvergoeding: wel bij kantonrechter, niet bij UWV Werkbedrijf

Volgens veel arbeidsrechtdeskundigen bestaat er geen rechtvaardiging voor het feit dat een werknemer die via een kantonrechtersprocedure ontslagen wordt in veel gevallen aanspraak kan maken op een ontslagvergoeding op basis van de kantonrechtersformule, terwijl een werknemer die op basis van precies dezelfde argumenten ontslagen wordt via het UWV Werkbedrijf in feite met lege handen blijft staan.

Huidige ontslagsysteem aan grondige herziening toe

Het zogenaamde duale ontslagsysteem in Nederland kraakt al langer in zijn voegen. De politiek, in elk geval de huidige coalitie, lijkt niet in staat het eens te worden over een aantal aanpassingen. Dit heeft ertoe geleid dat de gerechtshoven in Nederland eigen normen zijn gaan ontwikkelen voor de zogenaamde procedure wegens kennelijk onredelijk ontslag. Dit is de procedure die een werknemer na de ontslagprocedure bij het UWV Werkbedrijf de mogelijkheid biedt om alsnog aanspraak te maken op een ontslagvergoeding door zijn zaak aan de kantonrechter voor te leggen.

Het gerechtshof Den Haag werd al eerder door de Hoge Raad teruggefloten toen het besloot uit te gaan van de kantonrechtersformule onder toepassing van een korting van 30%. Nu heeft de Hoge Raad bepaald dat ook de zogenaamde XYZ-formule, gehanteerd door de andere vier gerechtshoven, niet langer gebruikt mag worden.

Rechter moet schade begroten

Volgens de Hoge Raad moet de rechter in elk individueel geval de schade van de betreffende werknemer begroten. Bij het begroten van deze schade heeft de rechter wel een grote mate van vrijheid en mag hij uiteindelijk de ontslagvergoeding bepalen op grond van ‘billijkheid’. Dus een billijke vergoeding is voor de Hoge Raad wel acceptabel, maar een billijkheidsformule (want dat is de kantonrechtersformule) niet.

Een algemene formule zou ook volgens de Hoge Raad wel voor meer voorspelbaarheid kunnen zorgen, maar doet volgens ons hoogste rechtscollege onvoldoende recht aan de individuele aspecten van elke zaak.

Hoe nu verder met kennelijk onredelijk ontslag?

De uitspraak van de Hoge Raad lijkt in elk geval wel duidelijk te maken dat een werknemer geen concrete schadeberekening hoeft te overleggen om in aanmerking te komen voor een ontslagvergoeding in de procedure op grond van kennelijk onredelijk ontslag. Wel zal een werknemer zoveel mogelijk argumenten moeten aandragen om de rechter ervan te overtuigen dat het gegeven ontslag duidelijk onredelijk is. Hier spelen dus de bekende argumenten zoals leeftijd, lengte van het dienstverband, verwijtbaarheid en eventuele arbeidsongeschiktheid een rol.

De kans bestaat overigens dat kantonrechters naar aanleiding van deze uitspraak toch met een schuin oog naar de bekende kantonrechtersformule zullen blijven kijken, zonder dit vervolgens in de motivering van het vonnis op te nemen. Een rechter die een aantal individuele factoren opsomt (leeftijd werknemer, lengte dienstverband, eventuele verwijtbaarheid werkgever etc.) en vervolgens oordeelt dat de werknemer ‘billijkheidshalve’ recht heeft op een ontslagvergoeding van 50.000 euro hoeft zich over de Hoge Raad geen zorgen te maken als dit bedrag ’toevalligerwijs’ overeenkomt met (een bepaald percentage van) de kantonrechtersformule.