Einde van ontslagbescherming in zicht?

11 april 2010  door Maarten van Gelderen

Aan de vooravond van de miljardenbezuinigingen die Nederland te wachten staan, hebben de ambtenaren van de zogenaamde werkgroep werkloosheid 1 april jl. een lijvig rapport afgeleverd waarin het ontslagrecht en de WW flink op de schop worden genomen.

Door de financiële en economische crisis zijn een twintig ambtelijke werkgroepen ingesteld die de opdracht hebben meegekregen om beleidsterrein aan te geven hoe de overheid haar financiën weer op orde kan krijgen. Op het gebied van het ontslagrecht en de WW worden ingrijpende wijzingen voorgesteld aan de hand van vier scenario’s.

Plan A: WW-duur naar 12 maanden en ontslagvergoeding maximaal 75.000 euro

In de eerste en meest milde variant (variant 10.A) wordt voorgesteld om de maximale WW-duur terug te brengen van de huidige 38 maanden naar 12 maanden. Voor oudere werknemers met een lang arbeidsverleden is er dan nog een vervolguitkering van zes maanden op het niveau van het sociaal minimum. De ontslagvergoeding wordt begrensd op een jaarsalaris met een maximum van 75.000 euro.

Plan B: geen ontslagtoestemming, lage ontslagvergoeding

De tweede variant waarmee de ambtelijke werkgroep op de proppen gekomen is, gaat nog verder. Volgens deze variant hoeft een werkgever geen ontslagtoestemming meer te vragen aan het UWV Werkbedrijf of de kantonrechter. Er gaat voor iedereen een opzegtermijn van twee maanden gelden. Daarnaast komt er een in de wet vastgelegde ontslagvergoeding van een kwart maandsalaris per dienstjaar, onafhankelijk van de leeftijd van de betrokken werknemer. De ontslagvergoeding wordt bovendien gemaximeerd tot een half jaarsalaris.

De werknemer die het niet eens is met zijn ontslag, kan in uitzonderlijke situaties achteraf bezwaar aantekenen bij de rechter.

Plan C: geen ontslagvergoedingen en spaar-WW

In deze variant wordt de ontslagvergoeding in zijn geheel geschrapt. Daarnaast moet een werkloze werknemer na zes maanden WW een door hemzelf gespaard spaartegoed aanspreken. Dit spaartegoed wordt opgebouwd doordat de werknemer tijdens zijn actieve loopbaan verplicht een premie van een kwart maand per dienstjaar moet sparen voor zijn eigen ‘WW-potje’.

Plan D: geen ontslagvergoeding maar verlengde opzegtermijn van negen maanden

In deze optie wordt het huidige ontslagsysteem in principe (UWV en kantonrechter) in stand gelaten. De ontslagtoetsing door het UWV Werkbedrijf wordt wel versoepeld. Alleen als er geen reëel grond voor het ontslag is, wordt een ontslagvergunning geweigerd.

Wel zal de werkgever een verlengde opzegtermijn van maximaal negen maanden in acht moeten nemen. Gedurende deze opzegtermijn wordt de werknemer vrijgesteld van werk zodat hij of zij zich tijdens deze opzegtermijn volledig kan richten op het vinden van ander werk.

Tot zover in een notendop de ambtelijke plannen op het gebied van ontslag en WW. Uiteraard is het uiteindelijk de politiek (lees: de nieuwe regering) die over een aantal maanden de knoop zal moeten doorhakken en zal moeten beslissen welke variant daadwerkelijk in wetgeving wordt omgezet. Zo ver is het natuurlijk nog niet.

Wel is duidelijk dat de trend van alle plannen één richting opgaat: minder ontslagbescherming, kortere WW-uitkering en lagere ontslagvergoedingen. Volgens de ambtenaren zouden werknemers hierdoor meer geprikkeld moeten worden om sneller een nieuwe baan te vinden en te accepteren. Oudere werknemers zouden hiermee uit hun ‘gouden kooi’ gehaald worden en het verschil tussen outsiders op de arbeidsmarkt (lees: werknemers met flexcontracten) en insiders (lees: werknemers met een vast contract) zou kleiner worden ten gunste van de eerste groep.

Er zal in de nabije toekomst ongetwijfeld nog veelvuldig gediscussieerd worden over de zin en onzin van deze plannen. Ik veroorloof mij nu vast enkele kanttekeningen.
Hoewel er alle aanleiding is om het ontslagrecht in Nederland te moderniseren, denk om te beginnen aan één ontslaginstantie in plaats van twee, zullen eventuele hervormingen ook gepaard moeten gaan met een aanpassing van het ambtenarenontslagrecht. Dit wordt door de ambtelijke werkgroep overigens ook met zoveel woorden erkend. Het zou toch wat vreemd zijn als een gewone werknemer (nog) veel minder ontslagbescherming zou hebben en veel minder WW zou krijgen dan een ambtenaar.

Verder zou het maximeren van de ontslagvergoeding voor werkgevers op een bepaald moment wel eens de prikkel kunnen ontnemen om zich als goed en zorgvuldig werkgever te gedragen. Je weet als werkgever toch wel dat je nooit meer hoeft te betalen dan, laten we zeggen 75.000 euro. Is het nu juist niet een onafhankelijke rechter die van geval tot geval moet beoordelen of er aanleiding is om een ontslagvergoeding vast te stellen en zo ja, te bepalen hoe hoog deze vergoeding moet zijn? Misschien niet helemaal een zuivere vergelijking, maar een slachtoffer van een bedrijfsongeval krijgt toch ook gewoon de volledige schade vergoed en niet tot een maximum van 75.000 euro?

Bovendien zullen wettelijke regels rondom het maximeren van de ontslagvergoeding de echte grootverdieners niet of nauwelijks raken. Zij zijn immers vaak in staat om bij het aangaan van een nieuw arbeidscontract een zogenaamde ‘golden parachute’ te bedingen die een veelvoud bedraagt van de thans voorgestelde 75.000 euro. En ook eventuele nieuwe regels zal aan deze praktijk geen einde kunnen maken.

Het belooft hoe dan ook een woelige tijd te worden in arbeidsrechtland.